Sənin maliyyə çətinliklərinin əsas səbəblərindən biri şəxsi maliyyə savadlılığının qeyri-kafi səviyyədə olmasıdır. Ümumiyyətlə bir çox insan şəxsi maliyyə idarəetməsinin əsas prinsiplərini bilməməsi səbəbindən tələsik qərarlar qəbul edir. Belə səhvlərə əsasən aşağıdakılar daxildir:

• Faizin necə hesablandığını anlamadan kredit kartlarından istifadə.

• Ödəmə qabiliyyətini nəzərə almadan yüksək faizli kreditlər götürmək.

• Zəif büdcə idarəçiliyi və bunun nəticəsi kimi borcların ödənilməsi üçün kifayət qədər vəsaitin olmaması.

Borcu uğurla idarə etmək üçün müxtəlif borc növlərini və onların xüsusiyyətlərini başa düşməlisən. Əsas borc növləri bunlardır:

• İpoteka: Daşınmaz əmlakın alınması ilə bağlı uzunmüddətli öhdəlik götürərək böyük məbləğin (hissə-hissə) ödənişi.

• İstehlak krediti: Mal və ya xidmətlərin alınması üçün verilən qısa və ya orta müddətli kreditlər.

• Kredit kartları: Alış-veriş etmək üçün kredit limiti təmin edən plastik kartların açılması.

• Mikrokreditlər: Qısa müddətə verilən kiçik borclar.

Beləliklə, yuxarıdakıları nəzərə alaraq bunu anlamış oldun ki, hər borc növü maliyyə fəaliyyətini planlaşdırarkən nəzərə alınmalı olan özünəməxsus xüsusiyyətlərə malikdir.

Maliyyə savadlılığı borcun effektiv idarə edilməsində əsas rol oynayır. Bu bacarıq mövcud öhdəliklərlə bağlı sənin maliyyə imkanlarını və risklərini təhlil edib, borclarının ödənilməsinin ən yaxşı yollarını seçməyə köməklik edir.

Beləliklə, sən borclarını uğurla tənzimləmək üçün bu vərdişlərə sahiblənməlisən:

• Büdcələşdirmə. Bu, gəlir və xərclərin planlaşdırılması, həmçinin xərclərin daimi monitorinqidir. Bu bacarıq borcları ödəmək üçün vəsaitin tükənməsinin qarşısını almağa imkan verir.
• Kredit şərtlərinin təhlili. Burada söhbət əsasən kredit üzrə təkliflərin müqayisəsindən gedir. Maliyyə savadlılığı burada sənə gələcəkdə borcu ödəmək üçün ən əlverişli şərtləri seçməyə kömək edir.
• Uzunmüddətli maliyyə planlaşdırması. Bütün gəlir və xərclərinin, o cümlədən borcun qiymətləndirilməsi mənası daşıyır. Bu, borc vəsaitlərinin alınması ilə bağlı əhəməiyyətli qərar qəbul etmək üçün lazımdır.
• Borca nəzarət. Borcun məbləğinə və ödənişlərin vaxtında aparılmasına nəzarət etməkdir. Bu bacarıq gecikmələrin və cərimələrin qarşısını almağa kömək edir.

Yaxşı bəs yuxarıdakıları effektiv ərsəyə gətirmək üçün nə etmək lazımdır? Cavablar bunlardır:

- Həm müntəzəm, həm də birdəfəlik gəlirlərini daim nəzarətdə saxlamalısan.
- Məcburi xərclərini, o cümlədən kredit ödənişləri və digər vacib xərcləri qabaqcadan planlaşdırmalısan.
- Həyat keyfiyyətinə xələl gətirmədən bəzi xərc maddələrinə qənaət etmək və azaltmaq imkanlarını nəzərdən keçirməlisən.
- Obyektiv və subyektiv hallar baş verdikdə, büdcəyə düzəlişlər etməlisən.

Bu yanaşma borclarını ödəmək və maliyyə çətinliklərindən qaçmaq üçün vəsaitinin olmasını təmin etməyə kömək edəcəkdir.

Borc ödənişlərinə dair bir neçə strategiya mövcuddur və onların hər birinin öz üstünlükləri və mənfi cəhətləri var:

1. Qartopu (ing. «Debt-snowball method») strategiyası. Bu strategiya böyük borcların ödənilməsinə keçməzdən əvvəl xırda borcları ödəməyi təklif edir. “Qartopu” metodunun mahiyyəti borcları kiçik miqdardan böyük miqdara qədər müntəzəm olaraq ödədikdən sonra, yekunda ən böyük miqdarlı borca çatıb, onu bağlamaqdan irəli gəlir.
2. Minimum ödənişlər strategiyası. Yalnız tələb olunan və vacib aylıq borcları ödəyərək, ümumi borcu yavaş-yavaş əritməyə yönəlik strategiyadır.
3. Faizlərin azalan qaydada ödənilməsi strategiyası. İlk növbədə daha yüksək faiz dərəcəsi olan borcları ödəyərək, parallel şəkildə faiz ödənişlərinin azaldılması kəsb edir.
4. Erkən ödəmə strategiyası. Borc məbləğinin bir hissəsini birdəfəlik qaytararaq, həm əsas borcun, həm də faizlərin azalmasına səbəb olur.

Yuxarıda sadalananlar təbii ki bütün strategiyaları əhatə etmir, lakin əsaslar sırasına daxildir. Onu bildirmək lazımdır ki, müəyyən strategiya seçimi konkret vəziyyətdən asılıdır və pul resurslarından ən yaxşı şəkildə istifadə etməyə imkan verir.

- Borcların məbləği, faizlər, cərimələr və ödəniş tarixləri daxil olmaqla, onların dəqiq uçotunu apar.
- Borcun qaytarılmasını sürətləndirmək və faizlərə qənaət etmək üçün tələb olunan minimum ödənişdən artıq ödəniş et.
- Əvvəlcə daha yüksək faizli borcları ödəməkdən başla.
- Borcun bir hissəsini vaxtından əvvəl ödəmək üçün ələ düşən fürsətlərdən istifadə et.
- Borcların daha rahat idarə olunması üçün bir neçə kiçik krediti bir kreditdə birləşdirmək barədə düşün.
- Böyük alış-verişlərini əvvəlcədən planlaşdır və kredit hesabına lazımsız israfdan çəkin.

Bu məsləhətlərə əməl etməklə sən cari borcunu uğurla idarə edə və gələcəkdə maliyyə problemlərindən qaça bilərsən.