Kartından pul oğurlanacağı qorxusu internetdə çoxlu təhlükələrin mövcudluğu və nə vaxt hücuma məruz qala biləcəyini bilmədiyindən yaranır. İnsanlar çox vaxt təhlükəsizlik texnologiyalarının necə işlədiyini başa düşmür və faktiki pul oğurluğu ilə bağlı daimi çıxan xəbərlər insanın narahatlığını yalnız artırır.

Təsəvvür et: səhər sakitcə qəhvə içirsən, və birdən-birə - bam! - bankdan bildiriş gəlir. “500 AZN dəyərində əməliyyat uğurla başa çatdı”. Amma sən heç nə almamısan. Sən kofeni bitirənə qədər fırıldaqçılar artıq pulunu tam sürətlə xərcləyib bitirir. Bu, dövrümüzün ən vahiməli kabuslarından biridir – evin içində otura-otura pulunu itirmək. Ancaq kartını dərhal döşəyin altında gizlətməyə tələsmə. Gəl, özünü bu maliyyə kabuslarından necə qoruya biləcəyini anlayaq.

Fırıldaqçılar çox yaradıcıdırlar, onların yaratdıqları sxemlər heyrətamiz dərəcədə kreativdir:

• Fişinq məktubları: Bankdan məktub alırsan ki, təcili olaraq bu linkə daxil olmalı və çox vacib əməliyyatı təsdiqləməlisən. Linkə keçid edirsən və budur! Bank tərəfindən sənin üçün hansı məbləğdə kreditin təsdiqləndiyini oxuyursan, amma fırıldaqçılar artıq kart məlumatlarını qeyd edir.
• Bankdan gələn “zənglər”: Çox ciddi səs tonu olan “bank işçisi”ndən sənə zəng gəlir və o, kartınla bağlı problem olduğunu bildirir. Bir az sonra sən özün ona lazım olan bütün məlumatları təqdim edirsən. Təbii ki, bundan sonra kartındankı pul buz kimi əriyir.
• Saxta saytlar və tətbiqlər: Endirimdə olan bir məhsul sifariş etmək istəyirsən? Amma daxil olduğun sayt saxtadır və fırıldaqçılar artıq bütün kart məlumatlarını ələ keçirdilər. Onlara qalan sənə “alış-veriş” üçün təşəkkür etməkdir.

Özümüzü necə qoruyaq?

• Şübhəli məktub və linkləri açma: Fişinq qoxusu verən bir mesaj alsan, onu bağla və unut. Rəsmi şirkətlər heç vaxt məktub vasitəsilə kart məlumatlarını tələb etmir. Amma fırıldaqçılar bunu böyük məmnuniyyətlə edir.
• Məlumatlarını hər kəslə paylaşma: Sənə bankdan zəng belə etsələr, bütün sirlərini dərhal onlara verməməlisən. PİN-kodlar və kart nömrələri evin açarı kimidir, onları hər kəsə vermək olmaz.
• İkifaktorlu autentifikasiya sənin sipərindir: Hesablarına əlavə qorunma qatı əlavə et. Qoy fırıldaqçılar sənin “pul daxılına” daxil olmaq üçün əziyyət çəksinlər.
• Brauzerdəki kilid şəklinə fikir ver: Kart məlumatlarını daxil etməzdən əvvəl saytın ünvan sətrində asma kilid şəklinin olub-olmadığını yoxla. Kilid yoxdursa, məlumatları daxil etmə.
• Virtual kartlar təhlükəsizlik dostundur: Onlayn alış-veriş üçün virtual kartlardan istifadə et. Fırıldaqçılar boş yerə çalışsınlar.

Artıq ilişmisənsə nə etmək olar?
Təşvişə düşməyə ehtiyac yoxdur - dərhal kartı blokla və banka zəng et. Bəli, bunu etmək xoş deyil, amma oturub kiminsə sənin puluna yeni iPhone almağına baxmaqdan daha yaxşıdır.

Bu qorxuya 8/10 bal veririk. Buna real olan təhlükələr, pulun itirilməsi və vəsaitlərin bərpasında çətinlik kimi ciddi problemlərlə nəticələnə biləcəyinə görə yüksək bal verdik. Daim yeni saxtakarlıq üsullarının yaranması da narahatlığı artırır.

Hər kəsin beyninin qaranlıq bir küncündə bu qorxu gizlənir: kart sadəcə plastik düzbucaq deyil, o pullarını hər an udmağa hazır olan bir tələdir! Telefonun ekranına hər toxunuş da təhlükə gətirir: kibercinayətkarlar hər an zərbə vurmağa hazırdır və yırtıcılar kimi səni gözləyir. Buna görə də, onlayn əməliyyat edərkən özünü rus ruleti oynayırmış kimi hiss edirsən.

Nağd puldan istifadə bu rəqəmsal cəhənnəmdən yeganə xilas yolu, gülləkeçirməz jilet kimi görünür. Pulların cibindədir və özünü təhlükəsiz hiss edirsən. Amma bu hiss hər an onların oğurlana və ya itirilə biləcəyini anlayana qədər davam edir. Kartlar və nağd pul arasındakı bu dəhşətli döyüşdə həm virtual, həm də real cinayətkarların hücumlarına məruz qalaraq pulsuz qalmaq qorxusu var.

Bu qorxu haradan gəlir?

Kartlarda pul saxlamağın qorxusunun əsası müdafiəsizlik hissidir. İnsanlar tez-tez kiberfırıldaqçılıq, məlumatların bir neçə saniyə ərzində necə oğurlana biləcəyi haqqında eşidirlər. Bu qeyri-müəyyənlik pulu qorumaq istəyi yaradır, sanki nağd pul bütün bədbəxtliklərə qarşı sehrli müdafiə üsuludur. Nağd pul kontrol hissi versə də, onun da öz riskləri var.

Bu qorxunun öhdəsindən necə gəlmək olar?

• Texnologiyalar haqqında məlumatlılıq: Kartlar və onlayn ödənişlərin təhlükəsizlik sistemlərinin necə işlədiyini anlamağa çalış. Bu, sehrbazlığı öyrənmək kimidir: sehrbaz olmaq lazım deyil, lakin kiberfırıldaqçılardan qorunmaq üçün sehrləri bilməkdən zərər gəlməz!
• Virtual kartlardan istifadə: Onlar nağd pul və kartlar arasında seçim edənlər üçün böyük bir kompromis ola bilər. Bu, evdən çıxmadan birinci klass qatar bileti almağa bənzəyir. Pul vəsaitlərini riskə atmadan və ya kassa axtarışına vaxt itirmədən onlayn alış-veriş edə bilərsən.
• Nağd pulu təhlükəsiz yerdə saxlamaq: Əgər hələ də nağd pula üstünlük verirsənsə, onun təhlükəsiz yerdə saxlanıldığına əmin ol. Öz "seyfini" yaratmağı düşün - o, gizli bir yerdə, məsələn, döşəyin altında gizlədilmiş bir xəzinən kimi olsun.
• Maliyyə vasitələrinə nəzarət: Bank çıxarışlarını və hesabatlarını mütəmadi olaraq yoxla. Bu, ev heyvanının səhv bir şey udmamağı üçün ona nəzarət etmək kimidir. Hesabatda aparılan şübhəli əməliyyatları nə qədər tez görsən, pulunu geri almaq şansın bir o qədər çox olar.

Kartlarda pul saxlamaq qorxusu müasir təhlükələrə təbii reaksiyadır. Bununla belə, başa düşmək lazımdır ki, nağd pul həmişə təhlükəsizliyi təmin etmir. Səmərəli qorunma üsullarından istifadə et və qorxunun pulunu idarə etməsinə imkan vermə. Unutma: pul bir vasitədir, narahatlıq mənbəyi deyil.

Kartlarda pul saxlamaq qorxusunu on ballıq şkala ilə qiymətləndirdikdə 7/10 bal vermək olar. Bu qorxunun əsası var, çünki kibertəhdidlər və saxtakarlıq həqiqətən real təhlükələrdir. Ancaq bir çox təhlükəsizlik üsullarının mövcudluğu və kartların istifadəsinin asanlığını nəzərə alsaq, bu qorxu bir qədər şişirdilib. Nağd pul təhlükəsizlik hissini təmin etsə də, onun itmə və ya oğurluq riski kimi mənfi cəhətlərini də nəzərə almaq lazımdır.

Kredit götürmək həyatının ən böyük qorxu filminə düşməyə bənzəyir, fərqi yalnız ondadır ki, səni qorxudan şkafındakı bədheybətlər deyil, aylıq ödənişlər olur. Bir anlıq sənə elə gəlir ki, sən bunun öhdəsindən gələ bilərsən: məbləğ uyğun görünür, şərtlər pis deyil və artıq xəyallar qurmağa başlayırsan. Ancaq bir neçə həftədən sonra başa düşürsən ki, bu filmdə sən baş qəhrəman deyil, borc içində olan bir insansan.

Bu qorxu haradan gəlir?

Kredit qorxusunun əsasında dayanan gələcəkdə nəyin olacağını bilməməyindir. Bir ay, bir il və ya bir neçə ildən sonra nə olacağını təxmin edə bilməzsən. Maaşını kəssələr nə olacaq? Və ya gözlənilməz xərclərin çıxsa? Bir buraxılan ödənişin xoşagəlməz nəticələrə səbəb ola biləcəyini anladığın an, səndə kreditin əbədi olaraq səni təqib etməsi və həmişə bir addım geridə olduğun hissi artır.

Bundan əlavə, banklar və kredit təşkilatları gecikmə haqqını xatırlatmaq fürsətini qaçırmır. Beləliklə, sən düşünürsən: "Ödənişi edə bilməsəm, ödənişi buraxsam və faizlər yığılmağa başlasa nə olacaq?”

Bu qorxunun öhdəsindən necə gəlmək olar?

• "Büdcəni qorxulu film kimi deyil, şahmat oyunu kimi planlaşdır"

Fənərsiz qaranlıq zirzəmiyə girən qorxu filmi personajı olma. Büdcəni əvvəlcədən hesabla.

• "Maliyyə yastığı: səni yıxılmaqdan tam qorumasa da, ancaq zərbəni yumşaldacaq "

Ehtiyat yarat ki, bir şey olarsa, triller qəhrəmanı kimi borc tələsinə düşməyəsən.

• "Kredit marafon deyil, mina tarlasında gəzməkdir"

Ödəyə biləcəyindən çox pul götürmə, yoxsa hər bir addımın mina tarlasında kimi olacaq: borcların partlayacaq.”

• “Ödənişi vaxtında etmədin” adlı trillerin qəhrəmanına çevrilməmək üçün avtomatik ödənişdən istifadə et”

Kredit tarixçənin gözlənilməz sonluqla bitən bir film üçün süjetə çevrilməməsi üçün avtomatik ödənişləri aktivləşdir.

Kredit qorxusuna 8/10 bal vermək olar. Bu qorxunun güclü əsası var, çünki kredit bir öhdəlikdir və ödənişi buraxmaq əslində cərimələr və kredit tarixçəsinin korlanması kimi problemlərə səbəb ola bilər. Bununla belə, düzgün bir yanaşma, planlaşdırma tətbiq etməklə və ehtiyat yaratmaqla bu qorxu əhəmiyyətli dərəcədə azaldıla bilər.

Hər şey əvvəlcə yaxşı görünür — maaş hesabda, xərclər planlanıb… Amma ayın ortasına çatanda pul vəsaitlərin sürətlə əriməyə başlayır, iyulun günəşində dondurma kimi. Düşünürsən: "Bəs, pulum bitərsə? Maaşa qədər boş qalıb acından ölsəm?" Gözünün önündə bir mənzərə canlanır: sən son makaron ehtiyatları və boş soyuducunun qarşısındasan, pulqabında isə yalnız külək əsir.
Bu qorxu haradan yaranır?
Bu qorxu gözlənilməz halların baş verməsinin nəticəsidir. Xərclərin bəzən nəzarətdən çıxdığını bilirik və hətta ən mükəmməl maliyyə planları belə planlaşdırılmamış xərclər ucbatından pozula bilər: dost üçün təcili hədiyyə və ya planlaşdırılmamış yeni ayaqqabı almalı olursan, və ya endirimlərdən yararlanmaq istəyirsən. Növbəti maaşa qədər hələ çox vaxt olduğunu, amma ehtiyatların azaldığını hiss etdiyin anda bu qorxu baş qaldırır: ayın qalan hissəsini pulsuz keçirməli olsam necə olacaq?
Bu qorxudan necə qorunmaq olar?

• Realistik büdcə hazırla: Ən əsasdan başla — xərclərini əvvəlcədən planla və təcili xərclər üçün bir az pul ehtiyatı saxla. Elə düşün ki, sən həyatda qalmaq haqqında olan filmin əsas qəhrəmansan və hər bir addımı planlayırsan.
• "Makaron ehtiyatı" yarat: Strateji qida ehtiyatı yarat — bir neçə qutu makaron, konserv və dənli bitkilər al. Bu mini-anbar "hər şey bitdi” hissi gəldikdə sənə təhlükəsizlik yastığı kimi xidmət edəcək.
• Səni sevindirəcək şeyləri ayın sonuna saxla: Ayın sonuna qədər gözlə və əgər pul qalsa, özünü bir kiçik hədiyyə ilə mükafatlandır. Bu, ən azından səni dərhal bütün pulları xərcləməkdən çəkindirəcək.
• Kömək istəməkdən çəkinmə: Əgər vəziyyət ciddidirsə, dost və ya ailədən maaşa qədər borc almaq olar. Unutma ki, kömək istəmək heç də həmişə pis bir şey deyil.

Bu qorxu — 6/10 bal alır. Bəli, maaşa qədər pulsuz qalmaq xoşagəlməz bir hissdir, xüsusilə də həm maliyyə, həm də qida ehtiyatları cəhətindən bitməsi qorxusu yaxınlaşdıqda. Amma bir az planlaşdırma və bir neçə ehtiyat variantlarla ayın sonuna daha az dramatik şəkildə çata bilərsən.


Maliyyə ilə bağlı qorxular — kredit borclarından tutmuş, kartdakı vəsaitin oğurlanması, hətta maaşa qədər pulların çatmaması narahatlığına qədər, hamımız üçün ortaq və gündəlik duyğulardır. Bu qorxuların hər birinin əsasında real səbəblər var, amma düzgün yanaşma və planlama ilə onları yüngülləşdirmək mümkündür. Həyatda hər addımımızda olduğu kimi, maliyyə qorxularını da analiz edərək, özümüz üçün “təhlükəsizlik yastıqları” yarada və büdcəmizi daha şüurlu şəkildə idarə edə bilərik. Unutma, maliyyə “canavarları” sənin qorxu filminin baş qəhrəmanı deyil, sadəcə diqqət tələb edən yan obrazlardır.