Yeni il yaxınlaşdıqca şəhər işıqlanır, mağazalar bəzədilir, insanlar bir-birinə hədiyyə axtarır. Bu bayram ab-havasının ən tanınan siması isə əlbəttə ki, Şaxta babadır. Bəs bu obraz necə yaranıb? Onun arxasında əsrlər boyu formalaşan real bir insan hekayəsi dayanır.

Şaxta babanın tarixi IV əsrdə yaşamış Müqəddəs Nikolaydan başlayır.
O, ehtiyacı olanlara gizlicə kömək etməsi ilə tanınırdı. Ən məşhur rəvayətə görə, kasıb bir kişinin qızlarını evləndirməyə imkanı yox idi. Nikolay gecə onların evinə gizli şəkildə qızıl pul ataraq ailələrinin qurulmasına şərait yaradır.
Bu hadisə “gecə hədiyyə gətirən xeyirxah qoca” obrazının əsasını qoydu.

Zaman keçdikcə müxtəlif xalqlar Nikolayın obrazını öz mədəniyyətlərinə uyğunlaşdırdılar:

• Hollandiyada – Sinterklaas

Uzun saqqallı, qırmızı paltarlı, atla gəzən obraz.

• Almaniyada – Weihnachtsmann

Daha sakit, ata obrazına yaxın təsvir.

• İngiltərədə – Father Christmas

Ənənəvi olaraq yaşıl paltarlı, incə və uzunboylu fiqur.

Bu fərqli təsvirlər sonradan bir-birinə qarışaraq bugünkü tanıdığımız Şaxta babanın yaranmasına səbəb oldu.

XIX əsrdən etibarən ABŞ-da Santa Claus obrazı artıq müasir formaya düşdü:

1823-cü il — “The Night Before Christmas”
Burada Santa ilk dəfə şən, kök, geyiklərlə uçan qoca kimi təsvir olunur.

Thomas Nast rəsmləri
Nyu-Yorklu rəssam Santa Claus-a qırmızı paltar, ağ kəmər, uzun çəkmə və şən xarakter verdi.

Coca-Cola (1931)
Hamının yaddaşında qalan yumru, mehriban, qırmızı-ağ Santa məhz həmin reklam kampaniyasında standartlaşdı.
Bu versiya qısa zamanda bütün dünyaya yayıldı.

Azərbaycan SSR dövründə Yeni il bayramı dövlət səviyyəsində geniş qeyd olunurdu və bu bayramın əsas simvolu kimi Şaxta baba seçilmişdi.
Bunun iki səbəbi var:

• Dini bayramların əvəzlənməsi: Sovet ideologiyası dini bayramları məhdudlaşdırdığı üçün, Yeni ili “neytral”, dünyəvi bayram kimi təqdim edirdi. Şaxta baba da tam dünyəvi obrazdır.
• Vahid bayram simvolu yaratmaq: Bütün SSRİ ölkələrində eyni obraz — qırmızı geyimli, uzun saqqallı Şaxta baba — təbliğ olunurdu. Bu obraz uşaq tədbirlərinin, məktəblərin və televiziya proqramlarının ayrılmaz hissəsinə çevrildi.

Buna görə Azərbaycanda Şaxta babanın köklənməsi digər Avropa obrazlarından fərqli şəkildə, sovet ənənəsinin təsiri ilə baş verdi.

Şaxta baba obrazı əslində Azərbaycan mədəniyyətinə məxsus deyil — o, Sovet dövrünün formalaşdırdığı, dünyəvi Yeni il ənənəsinin bir hissəsidir. Buna baxmayaraq, illər ərzində məktəblərdə, ailə tədbirlərində və televiziya proqramlarında təkrarlanan ənənələr bu obrazı xalqımız üçün tanış və doğma edib. Bu gün həm sovet dövründən qalan yerli Şaxta baba, həm də qlobal Santa Claus təsviri yanaşı yaşayır və hər ikisi ölkəmizdə Yeni il ab-havasının ayrılmaz hissəsinə çevrilib.